Bệnh suy tuyến giáp

Bệnh suy tuyến giáp

Suy giáp là hội chứng đặc trưng bằng tình trạng suy giảm chức năng tuyến giáp, sản xuất hormon tuyến giáp không đầy đủ so với nhu cầu của cơ thể, gây nên tổn thương ở các mô, cơ quan, các rối loạn chuyển hoá trên lâm sàng và xét nghiệm.

Suy giáp có thể biểu hiện bằng các hình thái khác nhau tuỳ thuộc vào tuổi bệnh nhân và vào mức độ giảm tiết hormon giáp trạng. Độ tuổi có vai trò quan trọng về mặt biểu hiện của bệnh.

Bệnh thường gặp ở phụ nữ, chiếm tỷ lệ 2% trong khi ở nam giới chỉ có 0,1%. Suy giáp bẩm sinh gặp ở 1/5000 trẻ sơ sinh. Khi bệnh còn nhẹ thường ít được lưu ý nên hay bị bỏ sót vì vậy bệnh nhân thường đến với thầy thuốc khi bệnh cảnh lâm sàng đã rõ.

Vai trò của hormon tuyến giáp

Tác dụng lên sự phát triển cơ thể: chủ yếu trong thời kỳ đang lớn, làm tăng tốc độ phát triển.. Ở những trẻ bị suy giáp mức phát triển sẽ chậm lại, nếu không được phát hiện và điều trị sớm trẻ sẽ bị lùn.

  Hormon tuyến giáp còn thúc đẩy sự trưởng thành và phát triển não trong thời kỳ bào thai và trong vài năm đầu sau khi sinh. Nếu lượng hormon tuyến giáp không được bài tiết đầy đủ trong thời kỳ bào thai thì sự phát triển và trưởng thành của não sẽ bị chậm lại, não của trẻ sẽ nhỏ hơn bình thường. Nếu không được điều trị bằng hormon tuyến giáp ngay vài ngày đến vài tuần sau khi sinh thì trí tuệ của trẻ sẽ không phát triển.

Tác dụng lên chuyển hoá tế bào: hormon giáp làm tảng chuyển hoá hầu hết các mô trong cơ thể.

Tác dụng lên hệ thống thần kinh cơ: hormon giáp có tác dụng thúc đẩy sự phát triển về kích thước và chức năng não. Suy giáp gây chậm chạp trong suy nghĩ, nếu suy giáp xảy ra lúc mới sinh hoặc vài năm đầu sau khi sinh mà không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến kém phát triển về trí tuệ, đần độn.

Tác dụng lên chuyển hoá glucid, lipid, protid.

Tác dụng lên hệ thống tim mạch, lên da, lên cơ xương.

Bệnh thường có những triệu chứng gì

- Bệnh nhân thường có các triệu chứng mệt mỏi không rõ nguyên nhân, tăng cân dù ăn uống kém. 

 - Hội chứng da, niêm mạc:

+ Da khô, vàng sáp, giảm tiết mồ hôi.

+ Rụng lông tóc.

+ Khàn giọng.

+ Lưỡi to, dày.

- Hội chứng thần kinh-cơ: chuột rút, yếu cơ, đau cơ.

- Triệu chứng thần kinh: chậm chạp, hay quên.

- Với những người bị táo bón lâu ngày, không rõ nguyên nhân thì cần đi khám xem có bị bệnh suy giáp?

- Một số bệnh nhân có bộ mặt tròn như mặt trăng, mi mắt bị thâm nhiễm.

- Khám lâm sàng: giai đoạn đầu tuyến giáp thường to, giai đoạn muộn thường không sờ thấy tuyến giáp do đã teo.

Nguyên nhân nào dẫn đến bệnh suy giáp

Thường chia hai nhóm nguyên nhân chính

Nguyên nhân của suy giáp tiên phát

Nguyên nhân tại tuyến giáp

- Viêm tuyến giáp mạn tính tự miễn Hashimoto: là nguyên nhân thường gặp, có cơ chế bệnh lý tự miễn. Bệnh xảy ra ở phụ nữ trong 95% trường hợp, chủ yếu ở lứa tuổi 30-50. Về hình thái có thể có bướu giáp hoặc teo tuyến. Nhu mô tuyến giáp bị phá huỷ dần và cuối cùng dẫn đến suy giáp.

Trong bệnh viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto hầu như luôn luôn có sự xuất hiện của kháng thể kháng thyroperoxydase (TPO) gặp trong hơn 95% trường hợp.

- Tuyến giáp teo ở phụ nữ mãn kinh.

- Viêm tuyến giáp bán cấp tái phát nhiều lần.

- Những khiếm khuyết bẩm sinh trong quá trình tổng hợp và bài tiết hormon giáp trạng.

- Rối loạn chuyển hoá iod: thừa hoặc thiếu iod.

- Rối loạn gen tại tuyến giáp.

- Không có tuyến giáp.

Nguyên nhân sau điều trị

- Sau phẫu thuật tuyến giáp (Cắt quá nhiều hoặc cắt toàn bộ tuyến giáp).

- Sau điều trị Basedow bằng iod phóng xạ: bệnh suy giáp có thể xuất hiện sau 1 đến vài năm.

- Sau điều trị Basedow bằng thuốc kháng giáp trạng tổng hợp quá liều.

Nguyên nhân của suy giáp thứ phát: do tổn thương tuyến yên gây giảm/mất khả năng sản xuất TSH  do các nguyên nhân sau

-   Khối u lành hoặc ác tính của tuyến yên.

-   Sau phẫu thuật tuyến yên hoặc chấn thương tuyến yên.

-   Hoại tử tuyến yên do mất máu sau đẻ (Hội chứng Sheehan).

Bệnh nhân nghi ngờ bị bệnh Suy giáp thì cần được làm những xét nghiệm nào

- Bệnh nhân được chỉ định làm xét nghiệm máu, bao gồm: định lượng hormone tuyến yên (TSH), định lượng hormone tuyến giáp (FT3, FT4).

Suy giáp tiên phát: TSH tăng (chẩn đoán xác định khi TSH>20 µU/ml) , FT4 giảm.

Suy giáp thứ phát: TSH bình thường hoặc giảm, FT4 giảm.

Ngoài ra cần làm một số xét nghiệm cơ bản như: công thức máu, chức năng gan thận, điện giải đồ, men gan, mỡ máu.

- Một số xét nghiệm về hình ảnh như làm siêu âm tuyến giáp, điện tâm đồ, chụp XQ tim-phổi, siêu âm tim.

- Với những tuyến chuyên sâu hay ở các bệnh viện trung ương thì bệnh nhân còn cần phải làm xét nghiệm (chụp cộng hưởng từ sọ não, chụp xạ hình tuyến giáp, làm xét nghiệm kháng thể…) để chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh và đồng thời còn giúp phân biệt các nguyên nhân khác nhau gây bệnh .

Sau khi đã được chẩn đoán suy giáp thì bệnh nhân được điều trị như thế nào

Tất cả bệnh nhân suy giáp phải điều trị hormon thay thế suốt đời, trừ các trường hợp suy giáp thoáng qua.

Chế phẩm của thuốc

 L-T4: là lựa chọn đầu tiên để điều trị suy giáp, an toàn khi sử dụng cho phụ nữ có thai và có thể sử dụng trong hôn mê do suy giáp. Đóng dạng viên nén, (biệt dược Levothyrox hàm lượng 50 và 100µg, Berlthyrox100µg, Tamidan100µg …). Uống 1 lần duy nhất mỗi ngày, vào lúc đói, trước bữa ăn sáng trên 30 phút.

Liều lượng: Phụ thuộc vào quyết định của bác sĩ, vào tình trạng bệnh và các bệnh kèm theo, liều trung bình 1,6 μg/kg/ngày. Thuốc được tăng dần liều trong mỗi 3÷4 tuần, cho tới khi TSH về bình thường. Rồi duy trì liều ổn định.

- Với phụ nữ suy giáp, khi có thai thì liều thuốc phải tăng 25÷50% so với lúc chưa có thai.

- Bệnh nhân cao tuổi hoặc có bệnh động mạch vành thường bắt đầu bằng liều thấp, rồi tăng dần liều.

- Hội chứng Sheehan thì phải điều trị suy tuyến thượng thận trước, sau đó mới điều trị hormon tuyến giáp thay thế.

Theo dõi điều trị:

- Trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần được theo dõi sát tình trạng lâm sàng và xét nghiệm định kỳ các thông số theo chỉ định của bác sĩ. 

- Một điều đặc biệt lưu ý với các bệnh nhân suy giáp cao tuổi là trong quá trình điều trị cần để ý tình trạng đau ngực để kịp thời báo cho bác sĩ.

Làm cách nào để phòng bệnh suy giáp

- Những bệnh nhân có anti-TPO tăng mà chưa có suy giáp trên lâm sàng thì phải theo dõi và xét nghiệm định kỳ hàng năm để phát hiện sớm và điều trị kịp thời suy giáp.

- Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ khi chuẩn bị có thai phải được làm xét nghiệm tầm soát và phát hiện sớm bệnh suy giáp do ba tháng đầu của thai kỳ thì thai nhi chưa hình thành tuyến giáp nên cần lượng hormon giáp lớn cho sự hình thành và phát triển của hệ thống thần kinh. Nếu trong quá trình này mà không được cung cấp đủ (do mẹ bị suy giáp nhưng điều trị không đủ liều) hoặc thiếu hoàn toàn (mẹ bị suy giáp song không được chẩn đoán và điều trị) thì đứa trẻ sinh ra dễ có nguy cơ kém phát triển trí tuệ, đần độn.

- Những đứa con của những bà mẹ bị suy giáp có khuyến cáo được xét nghiệm máu gót chân ngay những ngày đầu sau khi sinh để kiểm tra bệnh lý tuyến giáp.

- Xét nghiệm hormon giáp là một trong các xét nghiệm cần thiết phải làm ở các cặp vợ chồng vô sinh.

- Những phụ nữ có tiền sử đẻ mất máu nhiều phải được khám và phát hiện sớm Hội chứng Sheehan.

Cẩm nang truyền thông các bệnh thường gặp - BV Bạch Mai